مجتهد شبستری و حجیّت مفروضات خداناباوران در مقام فهم قرآن (۱) مطابق نظریه سنتی وحی در اسلام، خداوند می تواند با انسانها رابطه ای بیناشخصی و خصوصاً زبانی برقرار کند، و قرآن بارزترین مصداق این رابطه زبانی میان خداوند و انسان است. بنابراین تلقی، قرآن لفظاً و معناً از جانب خداوند و عین کلام الهی […]
فضیلت بخشایش زندگی فردی و اجتماعی انسان سرشار از انواع شرارتهای هولناک است: خواستگار ناکام بر چهره زیبای محبوبش اسید می پاشد؛ سارق سنگدل به طمع پول فرزندان بی گناهی را در برابر پدر و مادر سرمی برد؛ مرد بی وفا همسر و فرزندانش را به سودایی هوسناکانه رها می کند؛ عاملان حکومت رقیبان […]
پارادوکس مدارا (۱) فضیلت مدارا مستلزم همزیستی مسالمت آمیز با عقیده یا عملی است که از منظر فرد باطل یا اخلاقاً ناروا بشمار می رود.[۱] اما آیا انسان شریف و اخلاقی حقّ دارد امر باطل یا اخلاقاً ناروا را تاب آورد؟ آیا فضیلت مدارا با فضیلت حقّ جویی سازگار است؟ آیا مداراگری حقیقتاً فضیلت است؟ […]
دموکراسی و مسأله حقوق اقلیتهای قومی (۱) گفتمان دموکراسی خواهی و دفاع از حقوق بشر بدون بحث درباره حقوق اقلیتهای قومی ناتمام به نظر می رسد. اما بحث درباره حقوق اقلیتهای قومی کار آسانی نیست. از یک سو، صورتبندی، تبیین، و توجیه حقوق اقلیتهای قومی با دشواری های نظری جدّی روبروست، و بر آن […]
جایگاه اخلاقی خشونت در جنبش مدنی مسالمت آمیز ۱. پرسش اصلی من در این نوشتار این است: آیا در یک جنبش مدنی مسالمت آمیز، مردمانی که قربانی خشونت و سرکوب هستند اخلاقاً مجازند که متقابلاً از خشونت به مثابه روشی برای تحقق اهداف جنبش خود بهره بجویند؟ در اینجا مقصود من از “خشونت” مجموعه […]
قرآن و مسأله حقوق اقلیتهای جنسی (۱) گوهر الهیات رهایی بخش همبستگی با مظلوم و تلاش برای تحقق عدالت است. غایت آرمانی الهیات رهایی بخش رفع هرگونه تبعیض ناعادلانه از صحنه زندگی اجتماعی و کاهش رنج انسانهای واقعی و گوشت و پوست و خوندار است. الهیات رهایی بخش با احساس شفقت و همدردی عمیق […]
آیا “مسلمان سکولار” ممکن است؟ ۱. پرسش اصلی من در این نوشتار این است: آیا مسلمانی و سکولاریسم با یکدیگر قابل جمع است؟ آیا فرد می تواند هم مسلمان باشد و هم به نحو سازگاری به اقتضائات سکولاریسم پایبند باشد؟ در حدّی که من درمی یابم یکی از مهمترین پیش شرطهای تحقق سکولاریسم، التزام به […]
دین رحمانی و اصلاح قانون اساسی ۱. به نظر می رسد که رفته رفته کنشگران جنبش سبز با روشنی و بی پروایی بیشتری از ضرورت تجدید نظر در متن قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران سخن می گویند. پرسش اصلی من در این نوشتار این است: اگر بنا بر اصلاح قانون اساسی موجود ایران باشد، اصلاح […]
تجاوز جنسی به مثابه نقض حقوق بشر (۱) تجاوز جنسی نوعی خشونت در قلمرو مناسبات جنسی است، و می تواند همانند سایر اشکال خشونت (خصوصاً در نظامهای سیاسی و اجتماعی پدرسالار) به ابزاری برای سرکوب و تحمیل سلطه بدل شود. در این نوشتار مایلم به اختصار پاره ای از جنبه های پدیده “تجاوز جنسی” را […]
جنبش سبز در حصار قانون ۱. جنبش سبز ایران واکنشی اعتراض آمیز است به نقض گسترده و سازمان یافته حقّ مشارکت مؤثر شهروندان ایرانی در تعیین سرنوشت شان. و بنابراین، باید این جنبش را گامی در تداوم تلاش تاریخی شهروندان ایرانی برای تحقق و شکوفایی مردم سالاری در محدوده حقوق بشر بشمار آورد. بدون شک […]
نقد اخلاقی نظریه ولایت فقیه* موضوع گفتار من در اینجا نقد اخلاقی نظریه ولایت مطلقه فقیه است. در واقع ادعای من این است که نظریه ولایت مطلقه فقیه نهایتاً به نوعی “فایده گرایی لگام گسیخته” می انجامد که با بی اخلاقی فاصله ای ندارد. ۱. دو قرائت از نظریه ولایت فقیه: نظریه ولایت فقیه به […]
اکبر گنجی و آموزه قرآن محمّدی (۱) لبّ سخن آقای اکبر گنجی در سلسله مقالات “قرآن محمدی” به قرار زیر است (بگذارید آن را “آموزه محوری” بنامیم): آموزه محوری: قرآن کلام پیامبر است نه کلام خداوند. اما چرا باید این ادعا را پذیرفت؟ به نظر می رسد که گنجی برای اثبات این مدعا از […]
کذب در کلام وحیانی (۱) دین باوران در سنت ادیان توحیدی غالباً متن مقدس خود را صورتی از وحی می دانند. وحی در این معنای خاص پدیده ای زبانی است، پیامی است که در قالب یک نظام نشانه شناختی زبانی خاص از سوی خداوند به انسانها، یا دست کم گروه خاصی از انسانها، فرستاده […]
مولوی و تجربه سکوت * (۱) حقیقت قدسی از ورای سکوت می تراود. قرآن در بیان داستان زندگی زکریا سکوت را نشانه ای از سوی خداوند می شمارد: قال ربّ اجعل لی آیه قال آیتک الّا تکلّم الناس ثلاث لیال سویّاً … (مریم، ۱۰-۱۱). مولانا در اشاره به همین آیات است که می گوید: زان […]
محمّد مجتهد شبستری و مسأله ماهیت کلام وحیانی محمد مجتهد شبستری از جمله اندیشمندان دینی ایران معاصر است که می کوشد تفسیری نوین از مضامین بنیادین الهیات اسلامی عرضه کند. در این میان خصوصاً نظریه او درباره ماهیت کلام وحیانی در خور توجه است. در این نوشتار می کوشم نظریه او را در این خصوص […]
